‘Alles klinkt mooier in de Martinuskerk’
Nol Ardts
‘Op de deze cd is te horen wat het Smits-orgel doet met de ruimte die het ‘krijgt’ van de kerk. Het orgel klinkt rond en warm, echt Brabants zou je kunnen zeggen. Behalve een ronde klank laat het orgel, als het daartoe aangespoord wordt, met graagte andere kleuren horen. Het is nooit eenvormig. En op het hoofdwerk bijvoorbeeld zijn alle achtvoeten mooi gecombineerd.’
‘Dit orgel is geen barokorgel op het eerste gezicht, want het is gebouwd in het jaar 1839. De klank van het instrument heeft desondanks wel degelijk een barok karakter ! Daarom vonden we het een spannend avontuur naar hoofdzakelijk 18e-eeuwse muziekstukken op zoek te gaan, die uitstekend tot hun recht zouden komen op het Smits-orgel. En wat blijkt: het orgel voegt zich met overgave in dit ‘generatieconflict’. Dankzij haar warme karakter weet het feilloos om te gaan met onze 18e-eeuwse muziek.’
De akoestiek van de kerk in Sint-Oedenrode is ruim te noemen. Ook is het zo dat er veel meer steen dan hout in de kerk is verwerkt en dat maakt het voor houten instrumenten niet gemakkelijker. Hout geeft in principe een mooiere klank dan steen, en daar ‘botst’ de viool als eerste tegenaan. Het orgel gedijt echter goed in de kerk. Of je nou tien registers of een enkele opentrekt, steeds weer vult het orgel moeiteloos de kerk. Daar waar de viool een gerichte, meer afgebakende klank heeft, dijt het orgel uit.’
Het register dat mij op dit orgel echt verrast heeft is de bazuin 16, doorslaand. Doorgaans is een bazuin een van de hardst klinkende registers van een orgel, het Smit-orgel geeft genoeg bodem aan het plenum. Tegelijkertijd blijft het prachtig mooi, slank en flexibel ten opzichte van bijvoorbeeld de prestant 8 van het hoofdwerk.’
Tineke Steenbrink
Toen ik in de Sint-Martinuskerk in Sint-Oedenrode het Smits-orgel ontdekte, met zijn opmerkelijke ruimte rond de klavieren, groot genoeg om een klein orkest te huisvesten, herkende ik het als de perfecte plek om W.A. Mozart’s complete kerksonates voor twee violen en basso continuo. Hoewel we streven naar een toonhoogte van A = 427-430 Hz, accepteerden we de lagere toonhoogte A = 415 Hz waarop het Smits-orgel is gestemd. Het is een veelzijdig instrument dat zijn waarde heeft bewezen als continuo- en solo-instrument. De rijke klank en de locatie stellen ons in staat de prachtig versierde Salzburger Dom met zijn ongeëvenaarde akoestiek voor te stellen, waar deze muziek tussen 1772 en 1780 werd uitgevoerd als muzikaal intermezzo tussen de lezing van het evangelie en de epistels.
Gerard de Wit
Ik koester een grote liefde voor al deze muziek [van Carl Philipp Emanuel Bach] en voer ze ook regelmatig uit. Het verlangen deze composities vast te leggen op cd was dan ook al jaren aanwezig. Dit verlangen kreeg concreet vorm toen ik in het najaar van 2018 kennis maakte met twee wondermooie, vroege orgels van de Brabantse orgelmaker Franciscus Cornelis Mits (1800-1876): Het Smits-orgel uit 1838 in de Sint Willibrorduskerk te Deurne en het Smits-orgel uit 1839 in de Sint Martinuskerk te Sint-Oedenrode. Hoewel beide instrumenten dateren uit het tijdvak van de (vroege) romantiek, zijn ze qua stijl en klank nog helemaal in de geest van de tweede helft van de 18de eeuw gemaakt. De klank is dus nog heel klassiek, helder en sprankelend en heeft daarbij tevens veel expressiviteit en vocaliteit. De fluitregisters bijvoorbeeld munten uit door een combinatie van helderheid en een warme, ‘fluwelen’ toonvorming. Zowel de briljante eigenschappen als ook de lyriek die in de muziek te horen zijn, komen op deze orgels volmaakt tot uiting, niet in het minst ook door de prachtige akoestiek in beide kerken die aanzienlijke invloed had op tempo, timing en articulatie.
Eric Koevoets
Al een aantal achtereenvolgende jaren kom ik in de Martinuskerk om te concerteren op het prachtige Smits-orgel dat deze kerk rijk is. Maar wat maakt dit instrument nu zo bijzonder?
Ten eerste is het, als organist zijnde, een fijn instrument om te bespelen. Het speelt niet te zwaar maar ook niet te licht wat het bijzonder prettig maakt. Daarnaast, en dat is eigenlijk wel het meest bijzondere, is dat je eigenlijk alle verschillende stijlen van orgelmuziek, denk aan barok, classistische, romantiek en 20ste-eeuwse muziek, op dit orgel kan spelen. Tuurlijk moet je bij sommige muziek wat aanpassingen verrichten om het toch goed op dit orgel te laten klinken. Maar als je als organist creatief genoeg bent in muziek en registratiekeuze lukt dit heel goed en klinkt het geweldig.
Verder zitten er op dit orgel hele mooie en verschillende register op. Een mooie zingende prestant, liefelijke fluiten en een paar krachtige tongwerken. Apart zijn deze registers mooi maar in combinatie met elkaar klinkt het ook fantastisch.
Op de laatste plaats is de akoestiek van de kerk geweldig en dat komt het orgel buitengewoon goed tot zijn recht wat weer maakt dat het voor een organist plezierig is om er op te musiceren.
Kortom, dit orgel is een feest voor het oog en vooral oor en ik hoop van harte dat de inwoners van Sint-Oedenrode weten wat voor parel ze in hun midden hebben.
Bas Koster
Merci, magnifique, superb, cool en vet!
Gehoord: Concert: “Op en rond het Smitsorgel “in de Martinuskerk, zaterdag 11 juni 2022, met muziek van Louis Vierne, Camille Saint-Saëns en César Franck.
Uitvoerenden: Bert Augustus, koororgel; Henk Verhoef, Smitsorgel; het Strijps Kamerkoor o.l.v. Wilko Brouwers.
Organisatie: Stichting Behoud Smitsorgel in de Martinuskerk Sint-Oedenrode.
Muziek voert je naar een oord waar je graag wilt zijn! Een oord van sereniteit en extase, van vreugde en droefheid, van verhevenheid, woede en opstandigheid, hartstochtelijke intensiteit. Kortom: een breed spectrum aan menselijke emoties, die wij hanteren om muziek te begrijpen.
Op de vele toehoorders liet het concert in de Martinuskerk een diepe indruk achter. De bijna blind geboren Louis Vierne, die op latere leeftijd geheel blind werd, verwoordde in zijn Messe Solennelle in cis-mineur de grote kracht en diepgang van het christendom in West-Europa aan het begin van de 20ste eeuw, hoewel datzelfde christendom ook catastrofaal kan zijn. Ook Vierne’s persoonlijke situatie en zijn kijk op het leven klinken onmiskenbaar door in zijn composities.
De uitvoering van deze Mis door het Strijps Kamerkoor o.l.v. Wilko Brouwers gaf blijk van een solide, maar bovenal een muzikaal integere klankcultuur en een grote zeggingskracht, waarbij het rijke coloriet van het Smitsorgel (Henk Verhoef) én het koororgel (Bert Augustus) een hechte eenheid vormden met de homogene klank van het koor. Als koordirigent, pedagoog en componist is Wilko Brouwers een door en door muzikale persoonlijkheid, die op een sympathieke wijze de koorzangers, met ook jonge mensen in het kamerkoor (!), weet te raken en te inspireren. Voor Wilko Brouwers staat de muziek voorop en hij vindt daarbij een juiste balans tussen de techniek van de zang/muziek en de muzikale expressie.
De fraaie tussenspelen met orgelcomposities van Vierne, Saint-Saëns en Franck door Henk Verhoef – organist van de Nieuwe Kerk en de Oosterkerk in Amsterdam en organist en beiaardier van de Vrije Universiteit – zijn, zoals de titels aangeven, direct gerelateerd aan de liturgie. Liturgie is “totaaltheater”, net als een musical of opera. Een liturgisch theater, dat in onze tijd meer en meer teloorgaat. De drie delen uit de 24 Pièces en style libre van Louis Vierne, Carillon, Arabesque en Scherzetto zullen wellicht menig toehoorder vreemd in de oren hebben geklonken. Modern, contrastrijk en met een groot improvisatorisch karakter. Vierne was een meesterlijk improvisator op het orgel in de Notre Dame in Parijs.
Een grote wens ging in vervulling voor organist Bert Augustus, die naar aanleiding van zijn koninklijke onderscheiding in 2019 deze monumentale compositie van Louis Vierne wilde uitvoeren. In de Martinuskerk is hij geen onbekende. Zijn vakmanschap, gedrevenheid, enthousiasme en groot verantwoordelijkheidsgevoel sieren zijn persoonlijkheid. Zichtbaar gelukkig en voldaan namen hij en zijn collegae een welverdiend warm applaus in ontvangst!
MERCI!!!
Sint-Oedenrode 12-6-2022,
Nol Ardts
Op 2 juni 2023 vond het ‘Efteling‘ Concert plaats: Het verslag in het Eindhovens Dagblad